مهم ترین و حساس ترین بخش کارهای احداث ساختمان گودبرداری می باشد که عدم توجه و دقت کافی در این کار می تواند باعث فاجعه شود.
درواقع گود برداری یک عملیات عمرانی است که با اهداف بسیاری مانند تخریب سازه فرسوده، حفاظت از فونداسیون ها در برابر یخبندان ، احداث کانال ها و... انجام می شود.
گودبرداری مراحل مختلفی دارد که از جمله ی آنها بیل مکانیکی، لودر، سازه نگهبان است که اگر گودبرداری غیر اصولی صورت گیرد امکان ایجاد خسارت زیادی را فراهم می کند.
درواقع گودبرداری عملیات خاک برداری است برای کندن محل پی ساختمان که باید بر اساس نقشه و مشخصات و دستورالعمل های ناظر و در ابعاد و اندازه های در نظر گرفته شده انجام شود.
گودبرداری ساختمان مطابق یک سری اصول انجام شود که اصلی ترین آن دستیابی به خاک بکر و سفت می باشد.
درواقع خطرناک ترین کار در احداث ساختمان است به همین علت دیوار های گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شده تا افراد و ساختمان های مجاور در امنیت باشند.
در اجرای گودبرداری افراد زیادی مسئولیت دارند که در این بین کارفرما موظف است تا مشخصات املاک مجاور را از شهرداری اخذ کرده و در اختیار طراح بگذارد، اگر این بررسی انجام نشود امکان ریزش ساختمان های مجاور وجود دارد. همچنین قبل از گودبرداری باید چاه های فاضلاب را شناسایی و پر کرد.
نکته ی قابل توجه اینکه قبل از تخریب و گودبرداری با استفاده از داربست های فلزی میتوان ایمنی افراد و وسایل را در مقابل سقوط اجسام تامین کرد.

محدوده کارهای گودبرداری

کارهای اصلی و عمده که باید قبل، در حین، و بعد از این عملیات انجام شوند شامل موارد زیر می‌شود:

• مشخص کردن گوشه‌ها و نقاط معیار

• پیمایش سطح خاک

• گودبرداری تا رسیدن به عمق مورد نظر

• تقویت خاک سست

• مشخص کردن محدوده نهایی

• ساخت چاه یا تاسیسات زیر زمینی در صورت لزوم

• مشخص کردن حدود ساختمان

• ساخت دیوار حائل و سازه نگهبان

مراحل مختلف گودبرداری به اختصار در پایین توضیح داده شد:

- بیل مکانیکی

قدم اول و آغازین پاک کردن زمین و سطحی که قرار است گودبرداری شود از بوته‌ها، گیاهان و علف‌ها است. سپس فرایند طراحی شروع می‌شود. در این فرایند خطوط گودبرداری و خط مرکزی آن، قبل از عملیات روی خاک کشیده می‌شود. سپس با توجه به این طراحی و نقاط معیاری که مشخص می‌شود، عملیات انجام می‌شود. بسته به اندازه و نوع پروژه ممکن است عملیات به صورت دستی و یا با استفاده از ماشین آلات انجام شود. در این مرحله خاک برداشته شده یا از کارگاه خارج شده و یا اطراف گود باقی می‌ماند. سپس محدوده مطابق طراحی پوشانده می‌شود.

بررسی‌های کیفی برای گودبرداری

بررسی‌های کیفی که در این فرایند باید انجام شوند شامل موارد زیر می‌شود:

• ثبت سطح خاک اولیه و بررسی اندازه نهایی
• کنار گذاشتن موادی که برای پر کردن در ساختمان مناسب نیستند
• انبار کردن مواد مناسب برای پر کردن، تا دوباره کاری ایجاد نشود
• تایید طبقه‌بندی خاک از طرف مقامات اجرایی
• پوشاندن کف و جداره‌های گودبرداری با توجه خط مرکزی
• معیارهای ایمنی ضروری

- لودر

- اجرای سازه نگهبان
سازه نگهبان به سازه ای می گویند که  برای محافظت و جلوگیری از ریزش گود ها استفاده می شود که انواع مختلفی دارد.
در اجرای عملیات گودبرداری روش رایج برای ایمن کردن گود، مهارکردن دیوار های مجاور سازه توسط سازه نگهبان می باشد.
نکته ی مهم اینکه علاوه بر مهارکردن دیوار های مجاور باید تدابیری برای نگه داشتن خاک زیر سازه های مجاور گود بیاندیشیم که با استفاده از روش های مختلف اجرای سازه نگهبان می توانیم گود را ایمن کنیم.
باید توجه کرد که بتوانیم خاک زیر سازه را نگه داریم، سازه خود به خود روی خاک می ایستد ولی اگر  خاک زیر سازه را نگه نداریم در صورت حرکت کردن خاک،ساختمان فرو می ریزد.
مهم ترین نکته ای که مهندسین ناظر باید به آن توجه داشته باشند این است که ترک های بوجود آمده در خاک را شناسایی کرده و نسبت به کنترل کردن افزایش عرض ترک ها اقدام کنند.

انواع روش های اجرای سازه نگهبان یا همان پایدار سازی گود:

سازه نگهبان خرپایی:
رایج ترین شیوه در گودبرداری های کم عمق است که خاکبرداری و تکمیل سازه نگهبان و پر کردن پشت آن با مصالح مناسب به صورت مرحله ای انجام میشود.

سازه نگهبان مهار متقابل:
روش پست بندهای افقی و مایل است که به منظور جلوگیری از تغییر مکان جانبی  در گودهای کم عرض استفاده میشود.

سازه نگهبان نیلینگ یا میخکوبی:
این روش بر مبنای مسلح کردن خاک با استفاده از المان های فولادی می باشد.

سازه نگهبان انکراژ:
یک روش بسیار موثر در پایدارسازی گودهای عمیق می باشد که مراحل اجرای آن تا حد زیادی شبیه به روش نیلینگ می باشد.

اجرای شمع درجا:
یک روش عالی به منظور افزایش پایداری جداره ی گود میباشد که در انواع خاک های نرم و سخت اجرا میگردد.

سپرکوبی:
در این روش دو طرف گود سپرهایی کوبیده و بعد خاکبرداری را شروع میکنیم.

گودبرداری و سازه نگهبان

سازه نگهبان به سازه‌ای گفته می‌شود که برای محافظت از گود و نگهداری دیوارهای مجاور آن به کار برده می‌شود. این سازه به شکل‌ها و با استفاده از روش‌های گوناگونی طراحی می‌شود. هر یک از این روش‌ها کاربرد خاص خود را دارد. در ادامه چند روش ساخت سازه نگهبان معرفی می‌شود. هدف اصلی از ایجاد سازه نگهبان ایمن‌ سازی گود و دیواره‌های آن است.

- سازه نگهبان خرپایی

این روش معمول‌ترین روش ایجاد سازه نگهبان در گودبرداری‌های کم عمق است. سازه نگهبان در این روش هیچ فاصله‌ای با خاک نداشته و در صورتی که فاصله ایجاد شود کارایی سازه از بین می‌رود. این روش بر پایه مهار خاک با استفاده از یک سازه فلزی استوار است. این روش محبوب‌ترین نوع محافظت از گود در مناطق شهری محسوب می‌شود. اجرای این روش تا حد زیادی ساده است، نیاز به تخصص یا ماشین‌آلات خاصی ندارد، و انعطاف به نسبت بالایی نیز دارد.

- سازه نگهبان میخ‌کوبی یا نیلینگ

این روش از دهه 1960 به این طرف ابداع شده و در این مدت محبوبیت بسیار زیادی کسب کرده است. در این روش میلگردهای فولادی با فاصله نزدیک از یکدیگر روی یک سطح شیب‌دار یا قائم از بالا به پایین نصب می‌شود. با استفاده از این روش سازه به نوعی درون گود دوخته می‌شود. میلگردها در این روش بار ساختمان را به زمین اطراف منتقل می‌کنند.

- سازه نگهبان دیوار دیافراگمی

دیوار دیافراگمی یکی دیگر از روش‌های ایمن‌سازی گودبرداری است. این روش با استفاده از دیوارهای بتنی از پیش آماده انجام می‌شود. دیوار دیافراگمی از دهه 1950 در جهان محبوبیت پیدا کرد. به دلیل استفاده از مواد پیش ساخته در این روش، سرعت اجرای آن بسیار بالا است. این روش اولین بار در ساخت متروی شهر میلان به کار برده شد. این روش برای محافظت از گودهای با طول زیاد مثل پروژه‌های بزرگراه، تونل، و مانند این کاربرد زیادی دارد. به دلیل نیاز به استفاده از ماشین آلات حفاری و صنعتی در این روش، امکان استفاده از آن در پروژه‌های کوچک وجود ندارد.

- سازه نگهبان تاپ‌/داون

این روش از دهه 1970 و برای ساخت مترو در شهرهای اروپایی مورد استفاده قرار گرفت. این روش برای ساخت تونل‌های سطحی و کم عمق کارایی دارد. اساس این روش بر ساخت سازه تونل در محدوده گودبرداری و پر کردن محدوده خارجی با مواد گودبرداری شده است. این نوع از سازه به دو صورت از بالا به پایین و از پایین به بالا ساخته و اجرا می‌شود.

نوشته سمانه هراتیان ( مدیریت املاک دیار )

09129492477